کره ماه چگونه است ؟
ما غالبا خورشید را در آسمان میبینیم. اما در منظومه شمسی نزدیک ترین همسایه ما ماه است. وقتی که قرص کامل ماه را میبینیم به نظر میرسد که ماه و خورشید به یک اندازه اند. ولی در واقع قطر ماه در حدود ۳۵۰۰ کیلومتر، یا کمی بیش از یک چهارم قطر زمین است، و حالا آنکه قطر خورشید ۴۰۰ بار از قطر ماه بزرگتر است. اما چون ماه به زمین بسیار نزدیک تر است، به اندازه به اندازه ی خورشید به نظر می آید. فاصله ی ماه از زمین فقط در حدود ۳۸۴۰۰۰ کیلومتر است. البته این فاصله خیلی زیاد است، ولی در مقایسه بین زمین تا خورشید، که ۱۵۰ میلیون کیلومتر است، فاصله ی بسیار کمی به حساب می آید.
شکل‌گیری ماه
ماه و زمین به‌گونهٔ هم‌زمان و حدود ۴.۵ میلیارد سال پیش شکل گرفتند. جرم ماه ۱/۸۱ام جرم زمین است. اینکه ماه دقیقا چگونه بوجود آمده هنوز معلوم نشده‌است. ممکن است همراه با زمین در اوایل شکل گیری سامانه خورشیدی شکل گرفته باشد، یا اینکه بعدها جذب میدان جاذبه شده و در مدار قرار گرفته‌است. نظریه‌ای که بیش از دیگر نظریه‌ها پذیرفته شده این است که ماه از برخورد یک سیارک به اندازه مریخ به زمین بوجود آمده‌است.
اثرات متقابل جاذبه‌های زمین و ماه بر همدیگر باعث افزایش مدت حرکت وضعی هر دو جسم شده‌است. برای نمونه، زمانی مدت حرکت وضعی زمین (طول شبانه روز) تنها ۱۰ ساعت بود، اما این زمان به ۲۴ ساعت کنونی افزایش یافته‌است. اگر این روند همچنان ادامه پیدا کند، طول ماهها به ۴۷ روز خواهد رسید. اما مقیاس زمانی این روند بسیار بلندتر از طول عمر خورشید بوده، بنابر این سامانه خورشیدی عمر کافی برای رسیدن به آن زمان را نخواهد داشت. همان طوز که در مطلب بالا گفتیم قطر خورشید ۴۰۰ برابر قطر ماه و فاصله آن از زمین نیز ۴۰۰ برابر فاصله ماه از زمین است. این اتفاق باعث میشود تا هم ماه و هم خورشید به یک اندازه به نظر رسیده و در هنگام خورشیدگرفتگی همهٔ سطح خورشید گرفته شود.
کره ی ماه
ماه به خلاف خورشید از توده ی گازهای گرم و فروزان ساخته نشده است. بلکه کره ی جامد و سردی است، که از خود نور و روشنایی ندارد. ماه نیز (مانند سیارات) نور خورشید را منعکس میکند. با اینکه در شب نور ماه درخشان به نظر میرسد، ولی نور و درخشندگی خورشید پانصد هزار بار بیشتر است. ماه تقریبا در هر ۲۷ روز هفت ساعت یک بار به دور زمین میگردد، و در هر گردش فقط یک بار به دور خودش میچرخد. بنابراین فقط یک طرف ماه رو به زمین است. هنگامی که تمام قرص ماه روشن است، بر روی آن لکه های تاریک و نامنظم دیده میشود. تا زمانی که تلسکوپ اختراع نشده بود، هیچ کس نمیدانست این لکه ها چه هستند. ولی در وقتی ماه با تلسکوپ مشاهده شد معلوم گردید، که آن لکه ها در واقع کوه ها، دهانه ای بزرگ، و دشتهای وسیع هستند. عکس هایی که در سال های اخیر توسط مه نورد ها از سطح مرئی و سطح نامرئی ماه گرفته شده است، اطلاعات ما را درباره ی ماه بسیار افزایش داده است. مثلا اکنون میدانیم که در سطح ماه رشته کوهایی وجود دارد که طولانی ترین آنها در قسمت نامرئی کره ی ماه است. ارتفاع کوه هایی که در ماه دیده شده، معمولا کمر از ۶ کیلومتر است.
غیرعادی ترین قسمت های سطح ماه دهانه های کوچک و بزرگی است که بر روی آن وجود دارد. در سطح نمیکره ی مرئی ماه متجاوز از ۳۰۰ هزار دانه (که قطر آنها بیشتر از یک کیلومتر است) تخمین زده میشود. در نمیکره ی نامریی، تراکم دهانه ها از این هم بیشتر است. احتمال میرود که این دهانه ها از این حد هم بیشتر باشد. احتمال میرود که این دهانه ها بر اثر برخورد شهاب سنگ ها با سطح ماه ایجاد شده باشند.
سطح صخره ای ماه هنگامی که خورشید به آن می تابد بسیار گرم، و وقتی که نور خورشید به آنجا نمی تابد فوق العاده سرد میشود. در ماه جوّ وجود ندارد، هیچ گاه باران نمی بارد، و در آسمان آن ابر دیده نمی شود. واضح است که بدون آب و هوا هیچ موجود زنده ای نمیتواند وجود داشته باشد. (البته بر اساس تحقیقات جدید ناسا در قسمتهایی از کره ماه وجود آب گزارش شده است).
شواهد جدید
در پژوهشی در ژوئن ۲۰۱۴ خرداد ۱۳۹۳ شواهد جدیدی از نحوه به وجود آمدن کره ماه به دست آمد. به نظر پژوهشگران قطعا کره زمین در “دوره جوانی” با یک کره دیگر به اندازه کره مریخ، که دانشمندان آن را سیاره تیا (دارای نوع خاصی از اتم اکسیژن) نام‌گذاری کردند، برخورد کرد و نتیجه آن، انفجاری عظیم و ایجاد “ابر عظیمی” از قطعات و گردوخاک این دو کره در فضا بود، کره ماه از به هم پیوستن این قطعات پدید آمد.
پژوهشگران در پی آزمایش دوباره نمونه‌های موجود از خاک کره ماه با استفاده از روش‌های جدید علمی، دریافتند که این نمونه‌ها علاوه بر ترکیبات شبیه آنچه که در خاک کره زمین یافت میشود، حاوی ترکیبات متفاوتی هم هستند. نمونه‌هایی که پژوهشگران مورد آزمایش قرار دادند توسط سفینه‌های آمریکایی آپولو ۱۱، آپولو ۱۲ و آپولو ۱۶ بین سال‌های ١٩۶٩ تا ١٩٧٢ از سطح ماه برداشته و به زمین آورده شده بود.
