اگر به مطالعه تاریخ زمین علاقه دارید این مقاله را از دست ندهید چرا که در مورد عصر یخبندان صحبت می کنیم. پیشنهاد می کنیم این مطلب را حتما مطالعه کنید چرا که بسیار خواندنی و جالب است.
عصر یخبندان یا عصر یخی، دورهٔ درازمدت
کاهش دمای آب و هوای زمین است که در گسترش یخسارهای قاره‌ای، یخسارهای
قطبی و یخسارهای آلپی تأثیرگذار است. از دیدگاه یخبندان‌شناسی، عصر یخبندان
بیشتر به دوره‌ای از یخسارها در نیمکرهٔ شمالی و جنوبی، گفته می‌شود؛ با
این تعریف ما هنوز در عصر یخبندان هستیم چرا که یخسارهای گرینلند و قطب
جنوب هنوز وجود دارند. به زبان گفتاری و محاوره‌ای، هنگامی که درباره‌ٔ چند
میلیون سال آینده سخن گفته می‌شود، عصر یخبندان برای اشاره به دوره‌های
سردتر با یخسارهای پهناور در قاره‌های شمالی آمریکا و اوراسیا گفته می‌شود:
با این دید، آخرین عصر یخبندان نزدیک به ۱۱٬۰۰۰ سال پیش پایان یافت.
عصر یخبندان کوچک
عصر یخبندان کوچک Little Ice Age یک دوره خنک زمین‌شناختی است که پس از دوره گرم سده‌های میانه رخ داد. عصر یخبندان کوچک از لحاظ علمی به عنوان یک عصر یخبندان حقیقی شناخته نمی‌شود.
اصطلاح عصر یخبندان کوچک نخستین بار توسط فرانسوا ماتس در سال ۱۹۳۹ مطرح شد. از این اصطلاح، معمولاً برای خنک بودن سطح سیاره زمین از اواسط قرن شانزدهم میلادی تا اواسط قرن نوزدهم میلادی استفاده می‌شود یا از حدود ۱۳۰۰ میلادی تا ۱۸۵۰ میلادی. البته باید توجه داشت که متخصصان اقلیم‌شناسی و مورخان، بر روی داده‌های محلی ثبت شده‌ای کار می‌کنند که انتظار نمی‌رود تاریخ شروع و تاریخ پایان آنها بر تاریخ شروع و تاریخ پایان این دوره، دقیقاً منطبق گردد، به علت شرایط محلی متفاوت.
رصدخانه زمین ناسا، به وجود عصر یخبندان کوچک در فاصله سال‌های ۱۵۵۰ تا ۱۸۵۰ و در قاره اروپا، آمریکای شمالی و آسیا اشاره می‌کند. در گزارش‌های رصدخانه زمین ناسا به وجود سه دوره زمانی با آب و هوای سرد در فاصله این سال‌ها اشاره شده و گفته شده که: این عصر سرد با گسترش سریع یخچال‌های کوهستانی، به خصوص در رشته کوه‌های آلپ، نروژ، و آلاسکا مشخص می‌شود. در این عصر سرد، سه بیشینه وجود دارد، یک بیشینه از سال ۱۶۵۰ میلادی آغاز می‌شود، دومی از سال ۱۷۷۰ میلادی و سومی در حدود سال ۱۸۵۰ میلادی آغاز می‌شود. این سه دوره زمانی، توسط دوره‌هایی از گرم شدن اندک کره زمین، از همدیگر جدا شده‌اند.
در آن سال‌ها دمای هوا در اقصی نقاط جهان
شدیداً کاهش یافت و موجب تغییر در پوشش گیاهی و جانوری و حتی تا حدی در
الگوهای بارندگی و دمایی مناطق گوناگون جهان تغییر حاصل شد. در آن سال‌ها
نسبت به امروز زمستان‌ها سردتر، و تابستان‌ها خنک‌تر بودند. برف و سرما حتی
در مناطقی که عرض جغرافیایی چندان بالایی ندارند نمود بیشتری داشت. برخی
از مناطق که عرض جغرافیایی یا ارتفاع نسبتاً زیادی داشتند در هر زمستان،
مدتی را کاملاً در یخبندان به سر می‌بردند و همه جا پوشیده از برف و یخ
می‌شد، اما امروزه تنها در روزهای برفی این مناطق پوشیده از برف و یخ
می‌شود. عوامل متعددی مانند تغییرات در میزان تابش خورشید، فعالیت‌های
آتشفشانی، کاهش سرعت گردش ترموهالین و … را از عوامل ایجاد این عصر یخبندان
برمی‌شمارند.
عصر یخبندان کوچک و تأثیر آن بر ایران زمین
عصر یخبندان کوچک باعث تغییر اقلیم گسترده در ایران شده و آثار اجتماعی، فرهنگی، محیط زیستی و … فراوانی بر جای گذاشته است.
آخرین عصر یخبندان
آخرین عصر یخبندان بخبندانی است که در اواخر دورهٔ پلیستوسن (از ۱٫۸ میلیون سال تا ۱۱ هزار سال پیش) رخ داد. این یخبندان بطور تقریبی از ۷۰ هزار تا ۱۰٫۵۰۰ سال پیش ادامه داشت. در طی این دوران درجه حرارت کره زمین در حدود ۷ درجه نسبت به درجهٔ کنونی کمتر بود. قاره‌ها بطور وسیعی از قشری از یخ پوشیده بودند و عمق آب دریاها بین ۱۴۰–۱۰۰ متر کمتر از عمق کنونی بود
در عصر یخبندان چه اتفاقی برای حیوانات رخ داد؟
دوران عظیم یخبندان یا عصر یخ،هنگامی اتفاق افتاد که توده عظیمی از یخ از سمت شمال بتدریج به طرف جنوب سرازیر شده و قسمت های زیادی از جهان را پوشانید. توده یخ آمریکای شمالی را فرا گرفت و توده ای نیز بطرف اروپای شمالی آمده و تا سیبری باختری را پوشاند.
چه وقت این واقعه اتفاق افتاد؟
تصور می شود که تقریباً در 1.000.000 سال پیش شروع شد.
چه موقع پایان یافت؟
در بعضی از جاهای اروپا ممکن است که فقط در چند هزار سال پیش خاتمه یافته باشد ولی در برخی قسمت های جهان در حقیقت هنوز پایان نیافته است؛ دوران یخبندان هنوز در قطب جنوب و گرین لند باقی است. میلیون ها میل مربع از سرزمین های اروپای مرکزی در زیر ورقه عظیمی از یخ که تا لندن، رومانی و انتهای نواحی جنوبی روسیه امتداد می یافت مدفون گردید.
وقتی که دوران یخبندان فرا رسید، حیوانات قطب شمال کره زمین در حالی که پیشاپیش این توده های یخ بودند، بطرف جنوب مهاجرت کردند. ولی حیواناتی که نمی توانستند در مقابل شرایط محیط جدید و سردتر پایداری کنند. مجبور شدند که یا به مناطق گرمتر رفته یا از بین بروند.
از این حیوانات وحشی بومی در حال حاضر فقط در آمریکا یافت می شوند که خود بقایای معدودی از انواع و اقسام حیوانات عظیم الجثه وحشی را تشکیل می دهند که قبل از دوران یخبندان می زیسته اند. البته، انسان قادر بود که زندگی خود را با شرایط آب و هوای سردتر وفق دهد. این کار محتملاً به انسان کمک کرد تا استعداد خود را بکار اندازد و به علاوه شرایط دشوار زندگی باعث شد که انسان از مغز و نبوغ خود کمک گرفته و بحیات ادامه دهد. نباتات هم با شروع یخبندان و حرکت یخ ها، بطرف جنوب منتقل گردیده و هنگامی که یخ ها ذوب گردید مجدداً نقل مکان کرده اند.
ولی انواع زیادی از درختان و نباتات از بین رفتند. محققان استرالیایی معتقدند، برخورد یک شهاب سنگ عظیم در 2.5 میلیون سال قبل احتمالا باعث وقوع یک سونامی گسترده و فرو رفتن زمین در عصر یخبندان شده است. بر اساس ادعای محققان دانشگاه نیو ساوت ولز یک شهاب سنگ باستانی به قطر بیش از 1.5 کیلومتر در آب های عمیق اقیانوس آرام سقوط کرده و باعث بروز سونامی گسترده و تغییرات اساسی در سیستم آب و هوایی کل زمین شده است.
«جیمز گاف» رئیس مرکز تحقیقات سونامی استرالیا-اقیانوس آرام و سرپرست تیم تحقیقاتی تأکید می کند: این برخورد تنها برخورد شناخته شده در آب های عمیق اقیانوس بوده که بدلیل نبود دهانه برخوردی آشکار، چندان مورد توجه قرار نگرفته است .
«گاف» خاطرنشان می کند: تصور کنید چیزی به اندازه یک کوه کوچک با سرعت بسیار زیاد به اعماق اقیانوس آرام، جایی میان شیلی و قطب جنوب اصابت کرده است ؛ اگرچه بخش زیادی از انرژی حاصل از این برخورد توسط زمین جذب می شود، اما امواج غول پیکری به طول صدها متر در اقیانوس شکل گرفته و سونامی گسترده ای مناطق ساحلی را تحت تأثیر قرار می دهد.
به گفته محققان، ذخایر زمین شناسی در شیلی، قطب جنوب، استرالیا و دیگر مناطق نزدیک اقیانوس، شواهدی از بروز تغییرات آب و هوایی ناشی از یک طغیان مگا سونامی را نشان می دهد. همچنین مقادیر عظیمی از بخار آب، گوگرد و غبار در اثر برخورد شهاب سنگ وارد جو زمین شده است؛ با توجه به اینکه زمین در 2.5 میلیون سال قبل در فاز خنک شدن تدریجی قرار داشته، این برخورد احتمالا باعث سرعت بخشیدن به فرایند خنک شدن و شروع عصر یخبندان شده است .
